بعضی از دانشمندان معتقدند پرلیت از هیدراسیون ابسیدین عامل گردیده است و آب موجود در آن به صورت مولکولی و هیدروکسیل است. نسبت مقدار این دو نوع آب در پرلیت به میزان فراوانی اکسید کلسیم و منیزیم بستگی دارد. پرلیت ها ناپایدارند و با گذشت زمان شروع به تبلور می کنند و سپس خاصیت اصلی خود را از دست می دهند. بیشتر پرلیت های مرغوب به دوران سوم و چهارم زمین شناسی تعلق دارند. چنانچه پرلیت آلتره گردد، به مونتموریونیت ، اوپال و کلسدونی تبدیل می گردد.
مواد تشکیل دهنده پرلیت :
وزن مخصوص فضایی بتن سبك بستگی به روش ساخت، مقدار و انواع اجزای متشكله آن دارد. تمام بتن های سبك، وزن مخصوص كم خود را مدیون وجود هوا در ساختمان داخلی شان هستند. بتن سبك، با وزن مخصوص 300 تا 1000 كیلوگرم در متر مكعب را برای سیستم های عایق بندی و همچنین به عنوان پركننده و همچنین برای تحمل بارها می توان مورد استفاده قرار داد، پرلیت نوعی سنگ آتشفشانی با ترکیب اسیدی تا حد واسط است که در محیط آب و یا مرطوب تشکیل می گردد. پرلیت دارای بافت شیشه ای است و به سبب همراه داشتن آب ، اشکال کروی در آن ایجاد شده است. میزان آب همراه با پرلیت در حدود 2 تا 5 درصد می باشد.
مصارف پرلیت منبسط شده :
کاربرد مهم پرلیت منبسط شده عبارت است از تهیه بتن سبک وزن، پرکنندگی، عایق حرارتی و صوتی، کشاورزی و به عنوان صافی و ساینده است. پرلیت را می توان به نسبتهای مختلف با سیمان مخلوط کرد و از آن قطعه های سبک وزن تهیه کرد. ملات پرلیت از ملات سیمان سبک تر ، هدایت گرمایی آن کم جذب صدای آن بیشتر است. در رنگ سازی، پلاستیک، لاستیک و عایق بندی فضای خالی دیوارهای دو جداره بکار می رود. صفحات پرلیت را به کمک پرلیت و یک ماده چسباننده نظیر گچ می توان تهیه نمود. این صفحات وزن کم دارند و به عنوان عایق های خوب حرارتی و صوتی بکار می روند. صفحات جذب صدا ، از مخلوط پرلیت و آزبست پرس شده تهیه می گردند.
کاربرد پرلیت در عایق حرارتی :
مخلوط پرلیت، آزبست و یک ماده چسباننده نظیر گچ به صورت عایق حرارتی بسیار خوبی به مصرف می رسد که از آن به منظور عایق بندی مخازن و لوله ها تا دمای 1000 درجه سانتیگراد استفاده می شود. ·
کاربرد پرلیت در کشاورزی :
اضافه کردن پرلیت به خاک مزایای مهمی دارد، مرطوب ساز خاک کشاورزی، متعادل ساز دمای خاک کشاورزی ، ایجاد منفذ جهت زهکشی و تبادلات گازی در خاک، افزایش قابلیت جذب و حفظ آب، مانع ار رشد علفهای هرز، جلوگیری از تراکم و در نتیجه بهبود توزیع و انتشار ریشه در خاک و نهایتاً بهبود رشد و نمو گیاه، نزدیک کردن خاک به شرایط خنثی، به عنوان کشت و بستر برای قلمه زنی و نشاء گیری.
کاربرد پرلیت خام:
پرلیت خام در صنایعی همچون سرامیک، سانیره ها، ساخت الکترود، تهیه سیمان، مواد منفجره، متالوژی، تولید زئولیت مصنوعی، فیلتر و صافی و ساخت فیبر شیشه ای کاربرد دارد.
طرز تهیه و کاربرد پرلیت منبسط شونده:
سنگ پرلیت را نخست خرد و سپس دانه بندی می نمایند. پرلیت دانه بندی شده ابتدا به بخش پیش گرم و از آنجا به داخل کوره هدایت می گردد. دمای داخل کوره میان 700 تا 1100 درجه سانتیگراد و بر پایه ترکیب شیمیایی و میزان آب موجود در پرلیت تنظیم می شود. پرلیت در داخل کوره منبسط و به کمک جریان هوا به طرف بالا رسانده می شود. مواد زائد به طرف پایین کوره سقوط می کنند.
- سرامیک: برای تهیه عناصر سیلیس ، آلکانی و آلومینیوم مورد نیاز برای سرامیک ها می توان ترکیب همگن و یکسان پرلیت خام را جایگزین کوارتز و فلدسپارت در تهیه چینی نمود. در تهیه لعاب های رنگی از پرلیت می توان استفاده نمود. در کاشی کف و سرویسهای بهداشتی، پرلیت به میزان 12 تا 35 درصد جایگزین فلدسپارت می شود. سرامیک های الکتریکی و فیبر شیشه ای پرلیتها مناسب تشخیص داده شده اند.
- سیمان: برای تهیه سیمان پوزولان و بتن بکار می رود.
- زئولیت های مصنوعی: ماده اولیه مناسب برای تهیه انواع زئولیت های مصنوعی با استفاده از محلولهای گرمایی.
- ساینده ها: پرلیت با داشتن سختی 5 الی 6 به عنوان ماده ساینده استفاده می شود.
- متالوژی: پرلیت خام اگر به صورت لایه روی مواد مذاب قرار گیرد مانع اکسیده شدن ماده مذاب، کاهش هدر رفتن دما و جمع آوری سرباره می شود.
میزان تولید پرلیت :
میزان پرلیت مصرفی جهان در سال 1997 1.8 تا 1.9 میلیون تن گزارش شده است. کشورهای مهم تولید کننده پرلیت عبارتند از : آمریکا، روسیه، یونان، ایتالیا، ژاپن و … .
براساس گزارش سازمان زمین شناسی آمریکا (USGS) یونان و ترکیه هر یک در سال گذشته میلادی معادل 800 هزار تن پرلیت تولید کردند. ایران با تولید 500 هزار تن و آمریکا با تولید 376 هزار تن در رده های دوم و سوم بزرگترین تولیدکنندگان پرلیت جهان قرار گرفتند.
منابع پرلیت ایران :
ذخایر بزرگی از پرلیت در شرق جاده میانه – تبریز در ناحیه سفید خانه (46 کیلومتری شمال شرقی میانه)، اطراف آبادی طارم (در غرب میانه) کشف گردیده است. میزان ذخیره معدن سفید خانه در حدود 50 میلیون تن گزارش گردیده است. با اکتشافات انجام شده توسط اداره کل معادن و فلزات خراسان، ذخایر با ارزشی در اطراف بیرجند، فردوس و طبس کشف گردیده است. در دیگر نقاط ایران و از جمله در استان سیستان و بلوچستان و شهرهای نائین و کاشان نیز ذخایر پرلیت کشف شده است.
