پرلیت نوعی سنگ آتشفشانی با ترکیب اسیدی تا حد واسط است که در محیط آب و یا مرطوب تشکیل می‌شود. پرلیت دارای بافت شیشه‌ای است و به سبب همراه داشتن آب ، اشکال کروی در آن ایجاد شده است. میزان آب همراه با پرلیت در حدود 2 تا 5 درصد است.بعضی از دانشمندان معتقدند پرلیت از هیدراسیون اسبیدین عامل گردیده است و آب موجود در آن به صورت مولکولی و هیدروکسیل است. نسبت مقدار این دو نوع آب در پرلیت به میزان فراوانی اکسید کلسیم و منیزیم بستگی دارد.
بیشتر پرلیت های مرغوب به دوران سوم و چهارم زمین شناسی تعلق دارند. چنانچه پرلیت آلتره گردد، به مونتموریلونیت، اوپال و کلسدونی تبدیل می‌گردد.
به عبارت علمی پرليت شيشه اي آتشفشاني با ترکيب ريوليتي است که در محيط آبي تشکيل مي شود و در اثر انجماد سريع ماگماي اسيدي به وجود مي آيد و معرف يک سنگ آتش فشاني آمورف مي باشد.
کشف:
بشر از قرن سوم پیش از میلاد پرلیت را به عنوان یک شیشه آتش فشانی می شناخته است. نام پرلیت از لغت فرانسوی پرل به معنی مروارید مشتق شده است و کشف آنرا به یک دندان پزشک آمریکایی نسبت می دهند که حدود سال 1914 در هنگام آزمایش روی مینای دندان یک بیمار متوجه انبساط سنگ پرلیت در اثر گرما گردید و نیز گزارش شده است که مصادف با این امر یک زمین شناس به هنگام خاموش کردن آتش سوزی سواحل جزیره نیلوس در یونان با ریختن ماسه‌های ساحلی بر روی آتش، متوجه شد که ماسه‌ها در اثر گرما متورم و منبسط شده‌اند و بدین ترتیب فکر به کارگیری این سنگ های آتش فشانی در صنایع و مصارف مختلف به میان آمد.
پرلیت در ایران:
پی جویی و اکتشافات پرلیت در ایران از سال 1355 اغاز گردید و تاکنون ذخایر زیادی نیز کشف شده است. اولین ذخیره ای که توسط سازمان زمین شناسی کشف و مطالعه شده، ذخایر پرلیت سفید خانه در ناحیه میانه بوده است.
موارد مصرف:
پرليت به دليل چگالي کم، رسانايي ضعيف، خنثي بودن، غير قابل احتراق بودن، سختي کم، درخشندگي خوب، قابليت جذب و مقاومت (نسبت به ساير اگرگات ها نظير ورميکوليت) در صنايع مختلف به کار مي روند. گرچه بيشتر مصارف پرليت به صورت منبسط شده است ولي برخي مواقع از پرليت خام نيز بسته به مشخصات فيزيکي و شيميايي آن در صنایع ریخته گری، ساینده ها، سنگ های تزئینی و به عنوان منبع سلیس استفاده می شود.
از مهمترين کاربردهاي پرليت فرآوري شده مي توان در مصالح ساختماني به صورت قطعات پيش ساخته، پلاسترهاي معمولي ساختمان، عايق هاي پرکننده، آجرهاي عايق صدا و… ، در باغباني به صورت هيدروپونيک، اصلاح خاک و چمن، عامل رشد گياهان و رشد و پرورش بذر، در مصارف صنعتي به صورت پرکننده، عايق هاي حرارتي، نسوزها، مواد منفجره، جذب کننده ها، محصولات پيش ساخته و گل حفاري، در کمک صافي ها و فيلترها، در صنايع شيميايي براي توليد و تصفيه شکر، داروسازي، نوشيدني ها و تصفيه آب و در نهايت در کشاورزي به صورت عامل حاصلخيزي، ضدآفت، علف کش و خوراک دام اشاره نمود.
براساس آمار منتشر شده از سوي انستيتو جهاني پرليت، مصرف پرليت منبسط شامل سه رده اصلي ساختماني، كشاورزي و صنعتي است و با داشتن بيش از 150 نوع كاربرد اصلي، متنوّع ترين مصرف را در ميان انواع مواد معدني به خود اختصاص داده است.
شناخت پرلیت صنعتی:
تا سال 1928 تنها مشخص شده بود که پرلیت به عنوان یک سنگ آتش فشانی در اثر گرما افزایش حجم پیدا مي‌كند و هیچ کاربرد صنعتی نداشت تا این که در سال 1940 آزمایش هایی بر روی پرلیت های موجود در کانسارهای نزدیک آریزونا در ایالت متحده آمریکا انجام گرفت و در نهایت تولید پرلیت برای مصارف صنعتی از سال 1946 آغاز گردید.
